♠ Posted by ආලෝකය at 8:31 PM
මානසික ආතතිය දිගින් දිගටම පැවතීමෙන් ඇදුම ගැස්ට්‍රයිටීස් හැදෙන්න පුළුවන්
මානසික ආතතිය කායිකව ඔබ රෝගියෙක් කරන බව මේ වන විට ඔබ හොඳින්ම අසාපුරුදු දෙයක්. ඇත්තෙන්ම මානසික ආතතිය ලෙසින් හඳුන්වන්නේ කුමක්ද? එය රෝග තත්ත්වයක්ද? බොහෝ දෙනෙක් මෙය රෝග තත්ත්වයක් ලෙසින් හැඳින්වුවද ව්‍යවහාරික මනෝ විද්‍යාඥ නිමල් ලියනගේ ප්‍රකාශ කරන්නේ මානසික ආතතිය යනු හුදෙක්ම රෝගී තත්ත්වයක් නොවන බවයි. එසේ නම් මානසික ආතතිය යනු කුමන ආකාරයේ මානසික තත්ත්වයක්ද මනෝ විද්‍යානූකූලව ඊට හිමිවන ප්‍රතිකාර විධි මොනවාදැයි අපි විමසා බලමු.
මනෝ විද්‍යාව යනු, මිනිසාගේ මනසේ ක්‍රියාකාරීත්වය හා චර්යාව පිළිබඳව හදාරණු ලබන විද්‍යාත්මක විෂයකි. මානසික ක්‍රියාකාරීත්වය හා චර්යාව වෙනස්වීම නිසා මනස, ශරීරය හා චර්යාව ආශි‍්‍රතව ඇතිවන අස්වාභාවික හැසිරීම් හඳුනාගෙන ඒවාට යම් අගයක් ලබාදී නිගමනවලට පැමිණීම මෙහිදී සිදුවේ. කෙසේවෙතත් එම අස්වාභාවික තත්ත්වයන් යථා තත්ත්වයට පත් කරවීම හා ඒවා කළමනාකරණය කිරීමට මනෝ විද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාර ක්‍රම යොදා ගනු ලබයි.
මානසික ආතතිය යනු කුමක්ද?
මනෝ විද්‍යාත්මක විස්තර කරන විශේෂිත මානසික තත්ත්වයක් ලෙස මානසික ආතතිය (Anxiety) හඳුන්වාදිය හැකිය. බොහෝ දුරට මෙහි ප්‍රතිකාර ක්‍රම ඒකාබද්ධව පවතින්නේ ව්‍යවහාරික මනෝ විද්‍යාව (Applied Psychology) හා සමගාමීවය. මේ තත්ත්වය බොහෝ දුරට හටගන්නේ පුද්ගලයාගේ මනස තුළය. විවිධ සිතුවිලි, අදහස්, බලාපොරොත්තු, අත්දැකීම් , චිත්තවේග, බිය, අවබෝධය, ව්‍යසන, ජය පරාජය ආදී දේ මෙම ආතතිය හා සම්බන්ධ වූ තත්ත්වයන්ය. කෙසේ වෙතත් මේ ආකාර හේතූන් නිසා පුද්ගලයාගේ ශරීරයේ ස්නායුක හා කායික විද්‍යාත්මක උත්තේජනයන් අනවශ්‍ය හෝ අස්වාභාවික ලෙස හටගැනීමට හැකියි. ඒ හැරුණු විට මෙය රෝග තත්ත්වයක් පමණක් යැයි සීමා කළ නොහැක. මෙවැනි අස්වාභාවික උත්තේජනයන්ගේ අවසන් ප්‍රතිඵලය ලෙස කය සහ මනස ආශි‍්‍රතව මෙන්ම චර්යාව ආශි‍්‍රතවද වෙනස්වීම් දෘශ්‍යමාන වනු ඇත. මෙවැනි අවස්ථාවකදී දැක ගත හැකි රෝග ලක්ෂණ ලෙස අනවශ්‍ය බිය, ශරිරයේ වේදනා කැක්කුම්, පණ නැති ස්වභාවය, තෘප්තියක් නොමැති වීම, තිගැස්සීම්, පපුවේ ගැස්ම වැඩිවීම, වෙව්ලීම, කට වියළීම, විවිධ ක්‍රියා දිගින් දිගට අනවශ්‍ය ලෙස සිදු කිරීම, ක්ලාන්ත ගතිය, නින්ද නොයාම, ශීතල ගතිය, දහඩිය දැමීම, ලිංගික රෝගී තත්ත්වයන්, හිසේ බර ගතිය, හිසරදය, අමතක වීම , සිත එකතැන තබා ගැනීමට නොහැකිවීම ආදිය දැක්විය හැකිය. මේ රෝග ලක්ෂණ බොහෝ දුරට මානසික රෝග තත්ත්ව හා සැසඳේ. කෙසේ වෙතත් මානසික රෝග දිගින් දිගටම පැවතීමෙන් හෘදරෝග අවදානම් ඇතිවිය හැකිබව වෛද්‍යවරු පවසන අතර ඊට අමතරව ඇදුම, ගැස්ට්‍රයිටීස් ආදී කායික රෝග ඇති වීමටද වැඩි ඉඩකඩක් ඇත. සැබවින්ම මානසික ආතතිය නිසා කායිකව ලෙඩ රෝග වැළඳෙනවාට අමතරව වැළඳුණු රෝග සුවවීමද ප්‍රමාද කරවනවා වගේම කායික රෝග සුවපත් වූ පසුවද මානසික ආතතිය ඇති විය හැකියි. උදාහරණයක් ලෙස හෘද රෝග සඳහා කරන බයිපාස් සැත්කම් හා වෙනත් ප්‍රතිකාර ක්‍රම මඟින් රෝගය සුවපත් වූවද මානසික රෝග එම පුද්ගලයන් තුළ ඇතිබව හෘදරෝග පුනරුත්තාපන සායන වලදී ඔප්පු වී ඇත. තවද මෙවැනි මානසික තත්ත්වයන් දිගින් දිගටම පවතින බව සොයාගෙන ඇත. එවැනි රෝගීන්ගේ කායික සෞඛ්‍ය හොඳ මට්ටමක තිබුණත් මානසිකව නිරෝගී සෞඛ්‍යයක් නොමැති නිසා එය පූර්ණ නිරෝගී සෞඛ්‍යයක් වන්නේ නැහැ. මෙවැනි අයට පෙර සඳහන් කළ ආකාරයට විශේෂිත පුනරුත්ථාපන ප්‍රතිකාර මාලාවක් යටතේ පිළියම් ලබා දිය යුතුයි.
මානසික ආතතිය ඇතිවන්නේ ඇයි?
මානසිකව ඇතිවන ආතතිය පුද්ගලයාගේ විවිධ ජීවන ගැටලු සමඟ ඇති වේ. පවුල් ප්‍රශ්න, රැකියාවේ ප්‍රශ්න, ජීවිත හා විවාහ දිවියේ ප්‍රශ්න සහිත වන අය අතර ඉතාම බහුල ලෙස මානසික ආතතිය ඇත. මෙවැනි අය තුළ Type A Behaviour නැමැති මනෝ විද්‍යාත්මකව විස්තර කරන චර්යා රටාවක් වර්ධනය වේ. මේ හෙයින් අවසානයේදී ඔවුන් හෘදරෝග වැනි භයානක කායික රෝග තත්ත්වයන්ට ගොදුරු වේ. මෙවැනි අය ආතති කළමනාකරණයට යොමු වීම (Anxiety Management ) ඉතාම වැදගත්.එවැනි අයෙක් නිසිලෙස ආතතිය කළමනාකරණය කළහොත් එවැනි ගැටලු සඳහා ඉතා සාර්ථකව මුහුණ දීමට හැකියාවක් ඔවුන්ට හිමියි. තවද දරුවන් එමෙන්ම තරුණයින් මානසික ආතතියට ගොදුරු වීම ඉතා ඉහළ මට්ටමකින් පවතින අතර ඉගෙනීමේ ගැටලු, නිවෙස්වල ඇති ප්‍රශ්න, ඉගෙනීමේ තරඟකාරීත්වය, සමාජයෙන් ඇතිවන විවිධාකාර වූ බලපෑම නිසා මොවුන් මීට පහසුවෙන් ගොදුරු වේ. ඒ නිසා දිවිනසා ගැනීමට තැත් කිරීම, හා විවිධ ඇබ්බැහිකම් වලට මුල්වන හේතුව බවට පත්වන්නේද මානසික ආතතිය බව විශේෂයෙන් කිවයුතුයි.
මේ කරුණු කෙසේ වුවත් විවිධ හේතු නිසා ඇතිවන මානසික ආතතිය එක් පැත්තකින් අයපත් ලෙස බලපෑම් එල්ල කරන අතර තවත් අතෙකින් ජීවිතයේ යහපතටද හේතුවන බව ඔබ දන්නවාද? ඒ නිසා මානසික ආතතිය යහපත් ආකාරයට බලපාන්නේ කෙසේද කියා අපි ලබන සතියේදී මෙම ලිපිය යටතේ යම් අවධානයට ලක් කරමු.
මානසික ආතතිය කායිකව ඔබ රෝගියෙක් කරන බව මේ වන විට ඔබ හොඳින්ම අසාපුරුදු දෙයක්. ඇත්තෙන්ම මානසික ආතතිය ලෙසින් හඳුන්වන්නේ කුමක්ද? එය රෝග තත්ත්වයක්ද? බොහෝ දෙනෙක් මෙය රෝග තත්ත්වයක් ලෙසින් හැඳින්වුවද ව්‍යවහාරික මනෝ විද්‍යාඥ නිමල් ලියනගේ ප්‍රකාශ කරන්නේ මානසික ආතතිය යනු හුදෙක්ම රෝගී තත්ත්වයක් නොවන බවයි. එසේ නම් මානසික ආතතිය යනු කුමන ආකාරයේ මානසික තත්ත්වයක්ද මනෝ විද්‍යානූකූලව ඊට හිමිවන ප්‍රතිකාර විධි මොනවාදැයි අපි විමසා බලමු.
මනෝ විද්‍යාව යනු, මිනිසාගේ මනසේ ක්‍රියාකාරීත්වය හා චර්යාව පිළිබඳව හදාරණු ලබන විද්‍යාත්මක විෂයකි. මානසික ක්‍රියාකාරීත්වය හා චර්යාව වෙනස්වීම නිසා මනස, ශරීරය හා චර්යාව ආශි‍්‍රතව ඇතිවන අස්වාභාවික හැසිරීම් හඳුනාගෙන ඒවාට යම් අගයක් ලබාදී නිගමනවලට පැමිණීම මෙහිදී සිදුවේ. කෙසේවෙතත් එම අස්වාභාවික තත්ත්වයන් යථා තත්ත්වයට පත් කරවීම හා ඒවා කළමනාකරණය කිරීමට මනෝ විද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාර ක්‍රම යොදා ගනු ලබයි.
මානසික ආතතිය යනු කුමක්ද?
මනෝ විද්‍යාත්මක විස්තර කරන විශේෂිත මානසික තත්ත්වයක් ලෙස මානසික ආතතිය (Anxiety) හඳුන්වාදිය හැකිය. බොහෝ දුරට මෙහි ප්‍රතිකාර ක්‍රම ඒකාබද්ධව පවතින්නේ ව්‍යවහාරික මනෝ විද්‍යාව (Applied Psychology) හා සමගාමීවය. මේ තත්ත්වය බොහෝ දුරට හටගන්නේ පුද්ගලයාගේ මනස තුළය. විවිධ සිතුවිලි, අදහස්, බලාපොරොත්තු, අත්දැකීම් , චිත්තවේග, බිය, අවබෝධය, ව්‍යසන, ජය පරාජය ආදී දේ මෙම ආතතිය හා සම්බන්ධ වූ තත්ත්වයන්ය. කෙසේ වෙතත් මේ ආකාර හේතූන් නිසා පුද්ගලයාගේ ශරීරයේ ස්නායුක හා කායික විද්‍යාත්මක උත්තේජනයන් අනවශ්‍ය හෝ අස්වාභාවික ලෙස හටගැනීමට හැකියි. ඒ හැරුණු විට මෙය රෝග තත්ත්වයක් පමණක් යැයි සීමා කළ නොහැක. මෙවැනි අස්වාභාවික උත්තේජනයන්ගේ අවසන් ප්‍රතිඵලය ලෙස කය සහ මනස ආශි‍්‍රතව මෙන්ම චර්යාව ආශි‍්‍රතවද වෙනස්වීම් දෘශ්‍යමාන වනු ඇත. මෙවැනි අවස්ථාවකදී දැක ගත හැකි රෝග ලක්ෂණ ලෙස අනවශ්‍ය බිය, ශරිරයේ වේදනා කැක්කුම්, පණ නැති ස්වභාවය, තෘප්තියක් නොමැති වීම, තිගැස්සීම්, පපුවේ ගැස්ම වැඩිවීම, වෙව්ලීම, කට වියළීම, විවිධ ක්‍රියා දිගින් දිගට අනවශ්‍ය ලෙස සිදු කිරීම, ක්ලාන්ත ගතිය, නින්ද නොයාම, ශීතල ගතිය, දහඩිය දැමීම, ලිංගික රෝගී තත්ත්වයන්, හිසේ බර ගතිය, හිසරදය, අමතක වීම , සිත එකතැන තබා ගැනීමට නොහැකිවීම ආදිය දැක්විය හැකිය. මේ රෝග ලක්ෂණ බොහෝ දුරට මානසික රෝග තත්ත්ව හා සැසඳේ. කෙසේ වෙතත් මානසික රෝග දිගින් දිගටම පැවතීමෙන් හෘදරෝග අවදානම් ඇතිවිය හැකිබව වෛද්‍යවරු පවසන අතර ඊට අමතරව ඇදුම, ගැස්ට්‍රයිටීස් ආදී කායික රෝග ඇති වීමටද වැඩි ඉඩකඩක් ඇත. සැබවින්ම මානසික ආතතිය නිසා කායිකව ලෙඩ රෝග වැළඳෙනවාට අමතරව වැළඳුණු රෝග සුවවීමද ප්‍රමාද කරවනවා වගේම කායික රෝග සුවපත් වූ පසුවද මානසික ආතතිය ඇති විය හැකියි. උදාහරණයක් ලෙස හෘද රෝග සඳහා කරන බයිපාස් සැත්කම් හා වෙනත් ප්‍රතිකාර ක්‍රම මඟින් රෝගය සුවපත් වූවද මානසික රෝග එම පුද්ගලයන් තුළ ඇතිබව හෘදරෝග පුනරුත්තාපන සායන වලදී ඔප්පු වී ඇත. තවද මෙවැනි මානසික තත්ත්වයන් දිගින් දිගටම පවතින බව සොයාගෙන ඇත. එවැනි රෝගීන්ගේ කායික සෞඛ්‍ය හොඳ මට්ටමක තිබුණත් මානසිකව නිරෝගී සෞඛ්‍යයක් නොමැති නිසා එය පූර්ණ නිරෝගී සෞඛ්‍යයක් වන්නේ නැහැ. මෙවැනි අයට පෙර සඳහන් කළ ආකාරයට විශේෂිත පුනරුත්ථාපන ප්‍රතිකාර මාලාවක් යටතේ පිළියම් ලබා දිය යුතුයි.
මානසික ආතතිය ඇතිවන්නේ ඇයි?
මානසිකව ඇතිවන ආතතිය පුද්ගලයාගේ විවිධ ජීවන ගැටලු සමඟ ඇති වේ. පවුල් ප්‍රශ්න, රැකියාවේ ප්‍රශ්න, ජීවිත හා විවාහ දිවියේ ප්‍රශ්න සහිත වන අය අතර ඉතාම බහුල ලෙස මානසික ආතතිය ඇත. මෙවැනි අය තුළ Type A Behaviour නැමැති මනෝ විද්‍යාත්මකව විස්තර කරන චර්යා රටාවක් වර්ධනය වේ. මේ හෙයින් අවසානයේදී ඔවුන් හෘදරෝග වැනි භයානක කායික රෝග තත්ත්වයන්ට ගොදුරු වේ. මෙවැනි අය ආතති කළමනාකරණයට යොමු වීම (Anxiety Management ) ඉතාම වැදගත්.එවැනි අයෙක් නිසිලෙස ආතතිය කළමනාකරණය කළහොත් එවැනි ගැටලු සඳහා ඉතා සාර්ථකව මුහුණ දීමට හැකියාවක් ඔවුන්ට හිමියි. තවද දරුවන් එමෙන්ම තරුණයින් මානසික ආතතියට ගොදුරු වීම ඉතා ඉහළ මට්ටමකින් පවතින අතර ඉගෙනීමේ ගැටලු, නිවෙස්වල ඇති ප්‍රශ්න, ඉගෙනීමේ තරඟකාරීත්වය, සමාජයෙන් ඇතිවන විවිධාකාර වූ බලපෑම නිසා මොවුන් මීට පහසුවෙන් ගොදුරු වේ. ඒ නිසා දිවිනසා ගැනීමට තැත් කිරීම, හා විවිධ ඇබ්බැහිකම් වලට මුල්වන හේතුව බවට පත්වන්නේද මානසික ආතතිය බව විශේෂයෙන් කිවයුතුයි.
මේ කරුණු කෙසේ වුවත් විවිධ හේතු නිසා ඇතිවන මානසික ආතතිය එක් පැත්තකින් අයපත් ලෙස බලපෑම් එල්ල කරන අතර තවත් අතෙකින් ජීවිතයේ යහපතටද හේතුවන බව ඔබ දන්නවාද? ඒ නිසා මානසික ආතතිය යහපත් ආකාරයට බලපාන්නේ කෙසේද කියා අපි ලබන සතියේදී මෙම ලිපිය යටතේ යම් අවධානයට ලක් කරමු.
2 comments:
සුපිරි සුවය
වටිනා ලිපියකි..ස්තූතියි..
Post a Comment